16 dấu hiệu thiếu hụt vitamin B12: Triệu chứng, nguyên nhân và giải pháp

Bạn có biết rằng vitamin B12 là một chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể? Nó tham gia vào quá trình tổng hợp ADN, sản xuất năng lượng và hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Những nghiên cứu gần đây cho thấy tới 20% người trên 60 tuổi ở Mỹ và Vương quốc Anh thiếu hụt vitamin này. Điều này thường do việc hấp thụ chất B12 từ thực phẩm giảm đi khi tuổi ngày càng tăng, hoặc do hấp thụ kém, chế độ ăn không đủ chất, bệnh lý hoặc sử dụng thuốc làm giảm lượng vitamin B12 trong cơ thể.

Vitamin B12 là gì?

Vitamin B12, còn được gọi là cobalamin, là một loại vitamin tan trong nước có nguồn gốc từ các sản phẩm động vật như thịt đỏ, sữa và trứng.

Yếu tố nội tại là một glycoprotein được tiết ra bởi các tế bào thành trong dạ dày kết hợp với vitamin B12 và đi tới ruột non để được hấp thu. Sau khi được hấp thụ, vitamin B12 được sử dụng để thúc đẩy các các enzym tham gia vào quá trình tổng hợp axit deoxyribonucleic (DNA), axit béo và myelin. Chính vì điều này nên khi thiếu hụt vitamin này sẽ dẫn đến các triệu chứng về huyết học và thần kinh.

Vitamin B12 dư thừa sẽ được được lưu trữ trong gan, làm giảm khả năng thiếu hụt. Tuy nhiên, trong những trường hợp chúng không thể được hấp thụ, ví dụ, do chế độ ăn uống không đủ chất, kém hấp thu, … các kho dự trữ ở gan sẽ cạn kiệt và xảy ra tình trạng thiếu hụt.

3 nguyên nhân chính gây thiếu hụt vitamin B12

1. Tự miễn dịch: Thiếu máu ác tính là một tình trạng tự miễn dịch trong đó các kháng thể chống lại yếu tố nội tại được tạo ra. Các kháng thể kháng yếu tố nội tại liên kết và ức chế tác động của yếu tố nội tại, dẫn đến việc B12 không thể được hấp thụ bởi đoạn cuối ruột non.
2. Kém hấp thu: Các tế bào thành trong dạ dày tạo ra yếu tố nội tại; do đó, bất kỳ bệnh nhân nào có tiền sử phẫu thuật cắt dạ dày đều có thể có nguy cơ bị thiếu B12 vì đường tiêu hóa mới của họ bỏ qua vị trí sản xuất yếu tố nội tại. Ở những bệnh nhân sản xuất yếu tố nội tại bình thường, bất kỳ tổn thương nào đối với đoạn cuối ruột non, chẳng hạn như phẫu thuật cắt bỏ do bệnh Crohn, sẽ làm giảm khả năng hấp thụ B12 và dẫn đến thiếu hụt. Các tổn thương khác đối với ruột non, chẳng hạn như viêm do bệnh celiac hoặc nhiễm sán dây Diphyllobothrium latum, cũng có thể dẫn đến thiếu B12.
3. Suy dinh dưỡng: Vitamin B12 dư thừa được dự trữ trong gan; tuy nhiên, những bệnh nhân đã tuân theo chế độ ăn thuần chay nghiêm ngặt trong khoảng ba năm có thể bị thiếu B12 do ăn uống thiếu chất.

Làm thế nào để biết bạn đang thiếu hụt Vitamin B12

Xét nghiệm máu là phương pháp tốt nhất để biết được lượng vitamin trong cơ thể bạn. Kết quả xét nghiệm dựa trên các chỉ số như sau:

• Bình thường: 300 pg/mL
• Tiền thiếu hụt: 200–300 pg/mL
• Thiếu hụt: < 200 pg/mL

Do khả năng hấp thụ B12 từ thực phẩm giảm đi theo tuổi tác, thiếu hụt thường xảy ra nhiều hơn ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa rằng trẻ em và người trưởng thành (bao gồm cả phụ nữ có thai và người đang cho con bú) không thể thiếu hụt B12.

Tình trạng thiếu hụt B12 thường bị chẩn đoán sai, do xét nghiệm thử nghiệm không đủ hoặc do các triệu chứng không cụ thể.

Vậy thì khi mức vitamin B12 của bạn thấp, cơ thể bạn sẽ phản ứng thế nào? Hãy cùng tìm hiểu về một số triệu chứng phổ biến liên quan đến thiếu hụt B12 và cách chẩn đoán cũng như điều trị tình trạng này.

16 triệu chứng thiếu hụt vitamin B12

1. Mệt mỏi

Các tế bào trong cơ thể cần vitamin B12 để hoạt động đúng cách. Thiếu B12 có thể làm giảm sản xuất hồng cầu bình thường, dẫn đến việc cung cấp oxy bị hạn chế.

Đặc biệt, thiếu hụt B12 có thể gây ra thiếu máu to hồng cầu (megaloblastic anemia), một tình trạng dẫn đến việc hình thành các tế bào hồng cầu lớn, bất bình thường và ảnh hưởng đến tổng hợp ADN.

2. Da xanh xao hoặc vàng da

Tương tự như tình trạng thiếu sắt gây thiếu máu, thiếu hụt B12 cũng có thể làm da bạn trở nên xanh xao do thiếu các tế bào hồng cầu lành mạnh trong cơ thể.

Thiếu hụt B12 cũng có thể gây nên hiện tượng vàng da, khiến da và mắt của bạn trở nên màu vàng do mức bilirubin trong cơ thể tăng cao.

3. Đau đầu

Một nghiên cứu năm 2019 với 140 người, trong đó một nửa trải qua cơn đau nửa đầu, đã phát hiện mức B12 trong máu của những người này thấp hơn đáng kể so với nhóm không bị đau đầu.

Những người có mức B12 cao nhất có nguy cơ bị đau đầu ít hơn 80% so với những người có mức B12 thấp nhất.

Nghiên cứu tiếp tục điều tra liệu liệu pháp B12 có thể cải thiện triệu chứng đau nửa đầu cảm mạo ở một số người

4. Triệu Chứng Trầm Cảm

Mức B12 thấp có thể dẫn đến mức homocysteine, một axit amin chứa lưu huỳnh, tăng cao. Điều này có thể góp phần vào việc phát triển triệu chứng trầm cảm bằng cách tăng cường căng thẳng oxi hóa, gây hại cho ADN và gây tổn thương cho các tế bào trong cơ thể.

Nghiên cứu năm 2020 với 132 trẻ em và thiếu niên, trong đó 89 người bị trầm cảm và 43 người không, đã phát hiện người tham gia trầm cảm có mức B12 thấp hơn và mức homocysteine cao hơn so với những người không bị trầm cảm.

Ngoài triệu chứng trầm cảm, mức B12 thấp hoặc thiếu hụt cũng có thể gây ra các vấn đề tâm lý khác, bao gồm tình trạng tâm thần phân liệt và rối loạn tâm trạng.

5. Vấn đề về hệ tiêu hóa

Thiếu hụt B12 cũng có thể gây ra tiêu chảy, buồn nôn, táo bón, đầy hơi và các triệu chứng tiêu hóa khác. Những vấn đề này có thể ảnh hưởng đến cả người lớn và trẻ em.

6. Vấn đề về tập trung

Thiếu hụt vitamin B12 có thể ảnh hưởng đến khả năng tập trung và tư duy. Điều này có thể liên quan đến tác động của thiếu hụt B12 đối với hệ thống thần kinh trung ương, ảnh hưởng đến khả năng truyền tải tín hiệu và quá trình tổng hợp neurotransmitter.

7. Đau miệng

Nếu bạn bị thiếu hụt B12, bạn có thể trải qua cảm giác đau miệng hoặc sưng đau vùng miệng. Điều này có thể do việc hỏng hóc tế bào thần kinh trong miệng và lưỡi.

8. Cảm giác châm chọc hoặc tê tay chân

Điều này có thể xảy ra do thiếu hụt B12 gây ra tổn thương tế bào thần kinh, ảnh hưởng đến khả năng truyền tải thông tin giữa các tế bào thần kinh và não bộ.

9. Loãng xương

Tương tự như canxi và vitamin D, vitamin B12 đóng một vai trò quan trọng không thể thiếu trong việc xây dựng và duy trì cấu trúc của tế bào và xương. Sự thiếu hụt vitamin nhóm B này không chỉ gây ảnh hưởng đến hoạt động của chúng, mà còn có thể tạo ra mối liên hệ với chứng loãng xương. Loãng xương không chỉ khiến xương trở nên yếu và dễ gãy, mà còn ẩn chứa sự thiếu hụt chất dinh dưỡng. Những tổn thương nhanh chóng trên xương có thể dẫn đến tình trạng ngã, nứt, hoặc thậm chí là gãy xương. Đặc biệt, nguy cơ này cao hơn đối với người cao tuổi, vì vậy việc kiểm tra định kỳ sẽ là bước quan trọng để duy trì sức khỏe xương cho họ.

10. Những dấu hiệu tiềm ẩn ở người cao tuổi

Có lẽ bạn sẽ ngạc nhiên khi biết rằng khoảng 10 – 15% người trên 60 tuổi đang phải đối mặt với vấn đề thiếu hụt vitamin B12. Sự suy giảm chất lượng dinh dưỡng và sức khỏe trong độ tuổi này có thể dẫn tới việc cơ thể không còn đủ vitamin B12. Điều đáng chú ý là nhiều người cao tuổi thậm chí không biểu hiện bất kỳ triệu chứng cơ bản nào của thiếu hụt vitamin B12, hoặc những triệu chứng này xuất hiện vô cùng nhỏ. Tuy nhiên, sự thực là khả năng hấp thụ của cơ thể đối với loại vitamin B này có thể giảm đi khi tuổi tác gia tăng.

Trước khi tình trạng của bạn trở nên nghiêm trọng hơn, tại sao bạn không nắm bắt cơ hội ngay? Thậm chí, trong tình huống tồi tệ nhất, thiếu hụt vitamin B12 có thể dẫn đến tình trạng mất sự nhạy bén, suy giảm trí tuệ, hoặc thiệt hại về chức năng thần kinh (bao gồm cả khả năng nhớ và phán đoán). Một cuộc kiểm tra tổng quát và xét nghiệm máu có thể là tất cả những gì bạn cần để phát hiện vấn đề thiếu hụt vitamin B12. Thêm vào đó, bạn còn có thể tăng cường cung cấp vitamin này thông qua việc sử dụng thuốc và các loại thực phẩm giàu vitamin B12.

Các triệu chứng khác

Ngoài các triệu chứng chính đã đề cập, thiếu hụt B12 còn có thể gây ra một loạt các triệu chứng khác nhau

11. Mất cân bằng cơ thể, khó khăn trong việc đi lại và giữ thăng bằng.

12. Mất trí nhớ

13. Chuột rút cơ và yếu cơ

Sự thiếu hụt B12 tác động tiêu cực đến chức năng vận động và thần kinh cảm giác.

14. Rối loạn cương dương

Nam giới thiếu B12 có thể bị rối loạn cương dương do tăng mức homocysteine ​​trong cơ thể.

15. Giảm cường độ thị giác

16. Rối loạn tâm thần nghiêm trọng

Làm thế nào để ứng phó với thiếu hụt Vitamin B12

Nếu bạn gặp tình trạng thiếu hụt Vitamin B12, đừng lo lắng, có những giải pháp hữu ích để bạn cải thiện tình trạng sức khỏe của mình.

• Thay đổi chế độ ăn uống: Tăng cường việc tiêu thụ các thực phẩm giàu Vitamin B12 như thịt, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa. Bạn cũng có thể bổ sung Vitamin B12 qua các loại thực phẩm chức năng hoặc viên uống Vitamin B12.
• Bổ sung Vitamin B12: Nếu tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng, bác sĩ có thể khuyên bạn sử dụng viên uống Vitamin B12 hoặc tiêm Vitamin B12 trực tiếp vào cơ thể.
• Kiểm tra các yếu tố tác động: Nếu bạn đang sử dụng các loại thuốc ức chế hấp thụ Vitamin B12, bác sĩ có thể xem xét thay đổi chế độ điều trị để giúp cải thiện việc hấp thụ Vitamin B12.
• Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đối với những người cao tuổi hoặc có nguy cơ thiếu hụt Vitamin B12, việc thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ và xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện vấn đề sớm và áp đặt biện pháp điều trị kịp thời.
• Tư vấn y tế: Nếu bạn có các triệu chứng của thiếu hụt Vitamin B12 như mệt mỏi, buồn bã, hoặc vấn đề tiêu hóa, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Họ có thể giúp bạn xác định nguyên nhân và lên kế hoạch điều trị phù hợp.

Nhớ rằng, Vitamin B12 đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe tổng thể của cơ thể. Việc duy trì một chế độ ăn uống cân đối và tư vấn y tế thường xuyên sẽ giúp bạn đảm bảo cung cấp đủ Vitamin B12 và duy trì sức khỏe tốt.

Nguồn tham khảo: healthline, ncbi